Zwolnienie lekarskie jest dokumentem stwierdzającym niezdolność do pracy i uprawniającym do wypłaty wynagrodzenia/zasiłku chorobowego. Może być ono wystawione osobie, która ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie świadczyć pracy. W 2024 roku na Podkarpaciu wystawionych zostało ponad milion zwolnień lekarskich z tytułu choroby własnej osób ubezpieczonych w ZUS.
Celem zwolnienia lekarskiego jest zabezpieczenie socjalne chorego, który poddając się leczeniu ma doprowadzić do odzyskania zdolności do pracy. Osoba niezdolna do pracy z powodu choroby niezależnie od tego, czy lekarz leczący na zwolnieniu lekarskim wskazał, że „chory powinien leżeć” albo, że „chory może chodzić”, powinna powstrzymać się od wykonywania czynności sprzecznych z celem zwolnienia lekarskiego, w szczególności takich, które mogą przedłużyć okres niezdolności do pracy. Czas zwolnienia powinna wykorzystać na rekonwalescencję oraz powrót do zdrowia – informuje Wojciech Dyląg, regionalny rzecznik prasowy ZUS w woj. podkarpackim.
Osoba niezdolna do pracy może jednak wykonywać zwykłe czynności życia codziennego oraz czynności związane z jej stanem zdrowia, np. może udać się do apteki, na badania lub wizytę u lekarza. Szczególnie, jeżeli jest osobą samotną i nie może liczyć na pomoc ze strony innych osób, wykonywanie przez nią czynności życia codziennego w okresie niezdolności do pracy jest nieuniknione. Nie są to okoliczności, które mogą stanowić podstawę pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego.
Milion zwolnień w 2024 roku
W 2024 roku, na Podkarpaciu, lekarze wystawili ponad milion zwolnień lekarskich na łączną sumę dni przekraczającą 12 mln. Najczęściej wystawiane są z powodu zakażenia górnych dróg oddechowych, ostrego zapalenia nosa i gardła (przeziębienie), bólów grzbietu, chorób spowodowanych stresem. Znaczna część zwolnień, to także zwolnienia w okresie ciąży.
Kontrole ZUS-u
Każda osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim musi się liczyć z możliwością kontroli przeprowadzanej przez ZUS czy pracodawcę – uprawnienie do kontrolowania chorych wynika bezpośrednio z ustawy
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zdarzają się jednak sytuacje, że podczas orzeczonej niezdolności do pracy (zwolnienie) pracownicy wyjeżdżają na wakacje, remontują domy lub wykonują inną pracę zarobkową – dodaje rzecznik.
Osoba która jest niezdolna do pracy i przebywa na zasiłku chorobowym może być skontrolowana na dwa sposoby:
- Kontrola orzekania prowadzona przez lekarza orzecznika ZUS – lekarz sprawdzi czy poprawnie została orzeczona niezdolność czyli czy lekarz leczący miał podstawy do wystawienia zwolnienia. Taka kontrola może być przeprowadzona poprzez wezwanie chorego do Lekarza Orzecznika, który przeprowadzi badanie lekarskie i sprawdzi czy chory jest nadal niezdolny do pracy albo poprzez sprawdzenie przez Lekarza Orzecznika ZUS dokumentacji medycznej znajdującej się u lekarza leczącego. Jeśli lekarz orzecznik po przeprowadzeniu badania uzna, że osoba przebywająca na zwolnieniu nie jest chora wystawia ZLA/K które skraca okres niezdolności do pracy – dzień badania jest ostatnim dniem zwolnienia. Zgodnie z ustawą zasiłkową poniesione przez ubezpieczonego koszty przejazdu na badania kontrolne Zakład Ubezpieczeń Społecznych zwraca do wysokości kosztów przejazdu najtańszym środkiem komunikacji publicznej.
- Kontrola wykorzystywania prowadzona przez płatnika zasiłku – czyli przez ZUS albo przez pracodawcę. Kontrola taka sprawdza co robimy w czasie chorobowego czy poprawnie wykorzystujemy zwolnienie od pracy lub czy nie wykorzystujemy innej pracy zarobkowej. Pracodawca może skontrolować pracownika na chorobowym zawsze w okresie pierwszych 33 dni w danym roku lub 14 dni w przypadku osób które ukończyły 50 rok życia. Za ten okres pracodawca wypłaca pracownikowi wynagrodzenie za czas choroby. Od 34 dnia lub odpowiednio od 15 dnia choroby w danym roku kalendarzowym każdy pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego. Jeżeli zakład pracy jest uprawniony do wypłaty zasiłków to sam przeprowadza kontrole swoim pracownikom – wszystkim pozostałym osobom czyli m.in. pracownikom z małych zakładów pracy i osobom prowadzącym działalność gospodarczą kontrole przeprowadza ZUS. Kontrolować można również osoby które korzystają z zasiłku opiekuńczego i świadczenia rehabilitacyjnego. Jeśli kontrola stwierdzi niewłaściwe wykorzystywanie zwolnienia albo wykonywanie pracy zarobkowej czyli np. pracownik w czasie zwolnienia lekarskiego zatrudnił się na umowę zlecenie i ją wykonywał albo w czasie zasiłku chorobowego wyjechał na wczasy czy budował swój dom, pracownik traci prawo do zasiłku za cały blankiet zwolnienia tj. za cały okres na który zwolnienie było wystawione.
W 2024 Zakład Ubezpieczeń Społecznych w woj. podkarpackim przeprowadził kontrole wykorzystywania zwolnień lekarskich 5944 osób (w 2023 – 3435). W konsekwencji – wobec 746 osób cofnięto zasiłki na łączną kwotę przekraczającą 1,1 mln zł ( w 2023 r. wobec 303 osób cofnięto zasiłki na łączną kwotę 536,8 tys. zł.). Ponadto przeprowadzone zostały kontrole orzekania o czasowej niezdolności do pracy – na ich skutek 680 osób zostało uznanych za zdolnych do pracy i wobec nich cofnięto świadczenia na łączną kwotę ponad 492 tys. złotych (w 2023 roku 1128 osób , łączna kwotę – ponad 665 tys. zł) – dodaje rzecznik Wojciech Dyląg.
Ważne!
Pamiętajmy, że zarówno przy kontroli orzekania jak i przy kontroli wykorzystywania, ZUS i pracodawca będą szukać chorego pod adresem widniejącym na zwolnieniu lekarskim. Nie jest to adres zameldowania czy zamieszkania ale adres pobytu podczas orzeczonej niezdolności. Dlatego przy każdym zwolnieniu musimy zwracać uwagę na adres który wstawił lekarz na zwolnieniu a w przypadku zmiany tego adresu (np. przenosimy się do mamy na okres choroby) musimy w ciągu 3 dni powiadomić o tym fakcie i pracodawcę i Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Przykłady nieprawidłowego wykorzystywania zwolnień (woj. podkarpackie + kraj):
- Wyjazdy za granicę celem świadczenia pracy u zagranicznego pracodawcy
- Udział w różnych imprezach i uroczystościach, np. chrzciny, wesela, koncerty, spektakle, spotkania towarzyskie w klubach, zawody sportowe
- Udział w wydarzeniach o charakterze lokalnym i państwowym, składanie kwiatów, przemówienia, wywiady dla mediów
- Uczestnictwo w szkoleniach, kursach, na zajęciach i egzaminach w ramach odbywanych studiów
- Wyjazdy na wakacje, urlop
- Sprzedawanie płodów rolnych oraz zebranych grzybów na poboczu drogi
- Remontowanie domu podczas orzeczonej niezdolności do pracy,
